تاریخ پارس
پارس و هخامنشیان


زبان بومي شاهان هخامنشي كه زبان جنوب غرب ايران يا پارس بوده است ، زبان پارسي باستان خوانده مي شود ( كنت ، همان ، ص 6 ) . داريوش اول اين زبان را « زبان آريايي » ناميده است . در زمان او خط ميخي جديدي براي نگارش اين زبان ابداع گرديد ( كوك ، همان ، ص 235 ) . متون باقي مانده به زبان پارسي باستان از دوره هخامنشي عبارتند از :
1 - كتيبه اي از اريارمنه ، جد داريوش اول ، بر لوحه اي از طلا يافت شده در همدان ؛
2 - كتيبه اي از ارشامه ARSHAMA )) پسر اريارمنه بر لوحه اي طلا يافت شده در همدان ؛
3 – سه سنگ نوشته از كوروش در پاسارگاد كه هر سه داراي ترجمه هايي به زبان و خط ايلامي و اكدي هستند ( كنت ، همان ، ص 107 ) .
البته اين كتيبه ها بعد ها به نام صاحبانشان جعل شده اند ؛ زيرا ابداع خط ميخي پارسي باستان مربوط به زمان داريوش اول بوده است ( فراي ، همان ، ص 258 ) . هم چنين كتيبه هايي از شاهان هخامنشي از داريوش اول تا اردشير سوم جز خشيارشاي دوم و سغديان كه غالبا با ترجمه هايي به زبان و خط ايلامي و اكدي همراه هستند .
كتيبه هاي داريوش اول عبارتند از :
1 – سنگ نوشته بيستون ؛
2 – هفت سنگ نوشته در تخت جمشيد ؛
3 – چهار سنگ نوشته در نقش رستم ؛
4 – بيست سنگ نوشته در شوش ؛
5 – سه سنگ نوشته در سوئز ؛
6 – يك سنگ نوشته در كوه الوند ؛
7 – دو كتيبه مشابه يكي روي بشقابي طلا و ديگري روي بشقابي نقره اي ؛
8 – كتيبه هايي روي چهار سنگ وزنه ؛
9 – و نوشته هايي روي دو مهر .
كتيبه هاي خشيارشاي اول عبارتند از :
1 – يازده سنگ نوشته در تخت جمشيد ؛
2 – دو سنگ نوشته در شوش ؛
3 – يك سنگ نوشته در كوه الوند ؛
4 – يك سنگ نوشته در كنار درياچه وان ؛
5 – كتيبه اي بر تكه اي از يك سبوي نقره اي يافت شده در همدان ؛
6 – نوشته هايي يكسان روي سه گلدان مرمرين ؛
7 – نوشته هايي روي سه مهر .
كتيبه هاي اردشير اول عبارتند از :
1 – يك سنگ نوشته در تخت جمشيد ؛
2 – و چهار كتيبه يكسان روي چهار بشقاب نقره اي .
كتيبه هاي داريوش دوم عبارتند از :
دو سنگ نوشته در شوش ؛
كتيبه هاي اردشير دوم عبارتند از :
1 - چهار سنگ نوشته در شوش ؛
2 - دو سنگ نوشته روي دو ستون پايه ؛
3 - و كتيبه اي روي يك لوحه طلا ؛ يافت شده يافت شده در همدان .

كتيبه هاي اردشير سوم عبارتند از :
1 – چهار سنگ نوشته يكسان در تخت جمشيد ؛
2 – همچنين سنگ نوشته اي در تخت جمشيد قرار دارد كه مربوط به اردشير دوم يا اردشير سوم است .
نوشته هايي روي سه گلدان نيز به يكي از اردشيرها تعلق دارد كه بيشتر احتمال دارد اردشير اول باشد ( كنت ، همان ، ص 115 – 107 ) .
به علاوه نوشته اي به خط و زبان پارسي باستان و آرامي روي مهري يافت شده در داسكيليوم DASCYLIUM ) ) قرار دارد ( گرينفيلد ، 1985 ، ص 702 ) .
كاربرد خط ميخي در اصل محدود به سنگ نوشته هاي تاريخي بود ( گير شمن ، همان ، ص 163 ) و وسيله ارتباط در شاهنشاهي خط و زبان آرامي بود ( كوك ، همان ، ص 235 ) . براي امور تجاري و اداري از زبان آرامي استفاده مي كردند ( گرينفيلد ، همان ، 702 ) . زبان آرامي دوره هخامنشي را آرامي رسمي يا آرامي هخامنشي مي ناميدند ( همان ، ص 706 ) .
آثار باقي مانده به زبان آرامي از دوره هخامنشي عبارتند از :
1 – شماري سند قضايي و تجاري ؛
2 – حكم اداري ؛
3 – نامه و دادخواست روي پاپيروس ، چرم ، سنگ ، سنگ قبر ، كاشي ، پارچه و چوب كه در مصر ، شبه جزيره عربستان ، فلسطين ، اردن و دره اردن يافت شده اند ( همان ، ص 701 – 700 ) ؛
4 – نوشته روي يك سنگ وزنه ، يافت شده در آبيدوس ABYDOS ) ) در ساحل تنگه داردانل ؛
5 – نوشته هاي روي تعداد زيادي سكه ، يافت شده در كيليكيه CILICIA )) و نقاط ديگر آسياي صغير ؛
6 – تعدادي كتيبه وقفي و تدفيني ، يافت شده در نقاط مختلف ( گرينفيلد ، همان ، ص 702 ) ؛
7 – نوشته هاي روي سكه هاي نقره فرناباز ، داتام ، تيريباز و مازه واليان ايراني آسياي صغير ( بيوار ، همان ، ص 620 ) ؛
8 – و نوشته اي به خط و زبان آرامي و پارسي باستان يافت شده در داسكيليوم ( گرينفيلد ، همان ، ص 702 ) .
علاوه بر ترجمه هاي ايلامي كتيبه هاي پارسي باستان ، الواحي نيز به زبان و خط ميخي ايلامي در تخت جمشيد يافت شده اند كه متن آنها عبارت است از :
1 – دستور پرداختها ؛
2 – ثبت تحويل اجناس واگذار شده به خزانه شاهي ؛
3 – صورت مزدها به صورت جنسي و به صورت نقره ، جيره ها و هزينه ها ( كوك ، همان ، ص 232 ) .
علاوه بر ترجمه هاي اكدي كتيبه هاي پارسي باستان ، دو كتيبه نيز به زبان و خط ميخي اكدي روي دو لوحه استوانه اي ، با متني يكسان حاوي فرمان كوروش به آزادي يهوديان اسير در بابل ، يافت شده است ( لوكوك ، 1997 ، ص 181 ) .
سنگ نوشته هايي به خط هيروگليف مصري از كبوجيه ، داريوش اول ، خشيارشاي اول ، اردشير اول ، و داريوش سوم در مصر يافت شده است ( كوك ، همان ، ص 74 و 72 ) كه مهمترين آنها :
1 - سنگ نوشته هاي داريوش اول در تل المسخوته ، شالوف و سوئز است ( پوزنر ، 1934 ، ص 48 ) .
2 - هم چنين يك سنگ نوشته به خط هيروگيلف مصري بر پايه مجسمه داريوش اول كه در شوش يافت شده ( كريتس ، 1989 ، ص 40 ) .
3 - و نيز سه نوشته كوتاه به خط هيروگيلف مصري ، جزو كتيبه هاي چهار زبانه روي سه گلدان مربوط به يكي از اردشيرها ، وجود دارد ( كنت ، همان ، ص 115 ) .
نوشته اي به خط دموتي مصري روي سكه اي از اردشير سوم ، كه در مصر يافت شده وجود دارد ( بيوار ، همان ، ص 615 ) .
دو متن به زبان يوناني از شاهان هخامنشي در دست است :
1 - يكي نامه داريوش اول به والي مگنزيا MAGNESIA ) ) ؛
2 - و ديگري حكمي از اردشير دوم ( گرينفيلد ، همان ، ص 702 ) .

 

پرینت ازصفحه