کبوجیه (تسخیر مصر) 

کبوجیه که اینک صاحب امپراطوری کوروش شده بود٬ میبایست از یک سو استیلا و تسلط پارس را بر سرزمینهای به تصرف درامده محفوظ دارد و از سوی دیگر کشورگشایی را در جهت تنها قدرتی که در شرق نزدیک هنوز قدرتنمایی میکرد٬ یعنی قلمرو پادشاهی مصر بسط و گسترش دهد.

  بنابراین مسلم است که قبل از اغاز جنگ با خود مصر و مقدم بر ان تصرفهای تازه ای وقوع یافته است و نقاطی پراکنده سر به اطاعت از او گذاشته اند. در این خصوص جهالت ما دامنه ای وسیع دارد. در هر حال این را میدانیم که در سال ۵۲۵ ٬ فینیقیه و قبرس فرمان بردار کبوجیه بوده اند. معلوم نیست که تصرف این دو سرزمین کی و چگونه اتفاق افتاده است. به گفته هرودت فینیقی ها خود تسلیم پارس شده اند...قبرسی ها نیز خود سر به اطاعت پارسی ها گذاشتند و هر دو قوم در نیروی دریایی که کبوجیه علیه مصر فراهم اورده بودند وارد شدند. تصرف قبرس برای فرعون امازیس ضربه ای سنگین بوده است زیرا بنا به نوشته هرودت این پادشاه اولین کسی در جهان بوده که بر جزیره قبرس مسلط شده و ان را وادار به پرداخت خراج نموده است.

  در سال ۵۲۵ ٬ اوضاع مصر رو به تباهی رفته بود. نخست انکه سال پیش از ان امازیس وفات یافته بود و پسرش پسامتیک سوم به جای او جلوس کرده بود.

  عملیات نظامی بر ضد مصر به صورت خیلی دقیق بر ما شناخته نیست. هرودت در ضمن نقل ماجرای فانس٬ فصل مشبعی را اختصاص به شرح روابطی داده است که میان کبوجیه و پادشاه عربها که سرزمین بیابانی میان غزه و مرز مصر را به فرمان داشته بر قرار بوده است و تذکر میدهد که قراردادی طبق قواعد معین و مشخص به پادشاه پارسی اجازه داد تا برای رسیدن به دره نیل از ذخیره اب مورد نیاز لشکر برخوردار شود. به این ترتیب مسلما به کبوجیه امکان و اجازه داده تا استیلای مستقیم خود را بر اقوام و شهرهای ماوراء فرات که تا ان زمان بی تردید حتی یک سرباز پارسی را نیز به چشم خود مشاهده نکرده بودند٬ مستقر کند.

   پسامتیک سوم٬ پادشاه مصر در راس ارتشی مرکب از سربازان مصری و مزدوران کاریه ای و یونانی به دهانه دلتای نیل امده و در انجا در انتظار کبوجیه مانده بودند٬ لیکن هرودت که در این ماجرا بیشتر توجه خود را به انتقام وحشتناکی که مزدوران کاریه ای و یونانی فرعون علیه فانس تدارک دیده بودند و به مقایسه مشعشعانه میان سختی و صلابت جمجمه ها مصری و جمجه های پارسی معطف داشته است و هیچ اطلاع و خبری درباره نبردها به دست نمیدهد. فقط عنوان میکند که جنگ به سود پسامتیک سوم نبوده است و قشون مصر به قلعه ممفیس پناهنده شده اند و در انجا به محاصره درامده اند و پس از چند ماه تسلیم شدند و پسامتیک سوم اسیر و زندانی شد.

  گزینشی که هرودت در دادن اطلاعاتی که در اختیار داشته به کار برده است او را به انجا کشانده که هم شدت پایداری و هم نقش ناوگان فرعون را به سکوت بگذارند و بر عکس او٬ پولی ین خاطر نشان میکند که کبوجیه ناگزیر شد پلوز را محاصره کند و مصریان با استفاده از منجنیق و ابزار و الات دیگر کبوجیه را در برابر حصار شهر متوقف ساختند و عملا ورود او را به مصر که نمی توانست بدون تصرف این شهر و برخورداری از برتری نیروی دریایی ممکن شود٬ مانع شد. این نکته معلوم شده است که یک تن مصری به نام اوجاهورسنت٬ در عصر امازیس و بعد از او پسامتیک سوم فرماندهی میکرده است. با توجه به اینکه این شخص خودش را یکی از افراد مورد توجه کبوجیه معرفی کرده است٬ میتوان فرض که پسامتیک سوم را ترک کرده و به این ترتیب پیروزی کبوجیه را در پلوز بسیار اسان کرده است. لیکن این فرض٬ ضعیف و شکننده است. وقتی پلوز به تصرف در امد٬ نیروهای دریایی پارس توانستند وارد دره نیل شوند و ممفیس را که به وسیله راههای ابی بسیاری به دریا متصل بود به محاصره دراورند. یکی از راههای ابی مورد استفاده یک قاصد کبوجیه قرار گرفت که با کشتی پارسی مامور رفتن به نزد مدافعان شهر شد تا انان را به تسلیم شدن دعوت کند٬ اما مدافعان شهر او و سرنشینان کشتی اش را کشتند. در واقع پسامتیک و لشکریانش امیدوار بودند با استفاده از حصار سپید شهر که بدون استفاده از ناوگان دریایی دسترسی بر ان ممکن نبود٬ به پایداری طولانی در برابر لشکریان کبوجیه بپردازند. لیکن در پایان محاصره کبوجیه مظفرانه وارد شهر شد و یک پادگان پارسی ـ مصری در قصر سپید مستقر گردید.

 به این ترتیب در خلال سالهای ۵۲۵ تا ۵۲۲ مصر به تصرف هخامنشیان درامد و جزء مستملکات پارسیان در امد.